W ramach cyklu Pomniki symfoniki sięgamy po dzieła, które nie potrzebują prezentacji – ale potrzebują uwagi, by zrozumieć, usłyszeć, poczuć formę, siłę i sens. Tym razem w roli głównej Richard Strauss i jego Tod und Verklärung.
W 1889 roku, mając zaledwie 25 lat, Strauss objął stanowisko drugiego kapelmistrza Teatru Dworskiego w Weimarze – było to jego pierwsze poważne stanowisko dyrygenckie – u boku Eduarda Lassena. Właśnie w tym czasie napisał Tod und Verklärung, jeden ze swoich pierwszych poematów symfonicznych – i od razu dzieło o przemijaniu, duchowości i sensie życia.
Tematyka zaskakuje, tym bardziej że jego autor był młody, zdrowy, jego życie było pełne sukcesów, a jednak postanowił napisać utwór o śmierci i ostatnich chwilach życia artysty. Stąd wiemy, że nie była to autobiografia, ale artystyczna wizja. Strauss nie przeżywał żadnego osobistego kryzysu – po prostu zadał sobie pytanie: co czuje człowiek, który umiera? I jak brzmi moment, w którym życie zamienia się w coś innego?
Sam opisał przebieg dzieła w kilku punktach: najpierw walka z chorobą i ból, potem wspomnienia – dzieciństwo, młodzieńcze ideały, dorosłe zmagania. A na koniec – przemienienie.
Muzycznie utwór zbudowany jest z niesamowitą precyzją. Otwierają go nieregularne rytmy serca i napięcie smyczków, które imitują oddech umierającego. Potem – tematy wspomnień, walki, marzeń. I w finale – wielki temat przemienienia, który Strauss uznał za jeden z najważniejszych w całej swojej twórczości. Wiele lat później poprosił nawet, by zagrać Tod und Verklärung… na jego pogrzebie. Tak właśnie się stało.
Przed koncertem, zgodnie z tradycją cyklu, o samym utworze, jego kontekście i budowie opowie dyrygent i dyrektor naszej Filharmonii Przemysław Neumann, który poprowadzi wieczór. Dzięki jego opowieści objawi nam się cała moc tego niezwykłego utworu. To właśnie są Pomniki symfoniki.
Tod und Verklärung Straussa w wykonaniu hr-Sinfonieorchester pod batutą Andrésa Orozco-Estrady:
